Tıbbı ve Aromatik Bitkiler

Çöven

Saponaria officinalis

Diğer İsimler Tıbbi sabun çiçeği, köpürgen, Helvacı Kökü

Familya Karanfilgiller ( Caryophyllaceae )

Sınıf İki çenekliler ( Eudicots )

Bölüm Kapalı tohumlular ( Magnoliophyta )

Takım Caryophyllales

Kullanılan Kısım Kökleri

Yetiştiği Bölgeler Beyşehir, Konya yöresinde bol miktarda yetişmektedir. Van bölgesinde de yetiştirilmeye başlanmıştır.

Etken Maddeler Çöven %20 kadar saponinler (saporubin, saporubin asidi, sapotoksin), karbonhidrat, yağlı madde ve tuzlar ihtiva eder.

Beyaz yada pembe renkli çiçek açan, kök kısmı kalın olan, çok senelik ve 30-80 santimetre boyunda otsu bir bitki türüdür.

Çöven bitkisinin genellikle kireçli veya killi toprakları tercih ettiği bilinmektedir. İdeal olarak, toprağın pH değeri 6 ila 7 arasında olmalıdır. İyi drene olan topraklarda yetişmeyi tercih eder, çünkü aşırı su birikmesi kök çürümesine neden olabilir. Aynı zamanda, verimli ve besin açısından zengin topraklarda da iyi gelişebilir. Toprağın iyi havalanması, sağlıklı bir şekilde büyümesi için önemlidir. Bu nedenle,  uygun bir toprak seçimi yaparken, kireçli veya killi toprakların yanı sıra iyi drene sahip ve besin açısından zengin toprakları tercih etmek önemlidir.

Krema yapımında, helva yapımında ve sabun yapımında kullanılmaktadır. Gıda endüstrisinde ise çöven ekstresi tahin helvası yapımında kullanılır. Bunun dışında ise lokum imalatı ve Trakya bölgesine has köpük helvası yapımında kullanılmaktadır. Ayrıca, Türkiye’de bazı yörelerde, hellim peyniri imalatında kullanılır.

Sabun yapımında çöven bitkisi kullanılırken genellikle çöven kökleri öğütülerek toz haline getirilir. Bu toz, sabun karışımına eklenerek sabunun içerisinde dağılır. Çöven bitkisinin sabunlara eklenmesi, ciltteki yağları ve kiri temizlemeye yardımcı olabilir. Ayrıca çöven bitkisinin yatıştırıcı etkileri nedeniyle, cildi rahatlatıcı ve yumuşatıcı bir etki sağlayabilir.

Sabun yapımında diğer doğal bileşenlerle birlikte kullanılarak farklı türlerde sabunlar elde etmek için tercih edilebilir. Özellikle doğal ve organik sabunlar, çöven bitkisi gibi doğal malzemelerle zenginleştirilerek daha sağlıklı bir seçenek haline getirilebilir.

Kök ve yapraklarından ayrıca bitki çayı hazırlanabilir. Kök unundan yapılan infüzyon balgam söktürücü olarak kullanılmaktadır. Aynı zamanda ateş düşürücü, idrar söktürücü olarak kullanılır. Ter atımında da faydalıdır.Bronşit tedavisinde göğsü yumuşatmak için kullanılır.

Başlıca bazı faydaları

• İltihap önleyici etkisi: Çöven bitkisi, anti-inflamatuar özelliklere sahiptir ve vücuttaki iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olabilir.
• Bağışıklık sistemi güçlendirici: Çöven bitkisi, bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olan bileşikler içerir. Bu sayede vücudun hastalıklara karşı direnci artar.
• Yatıştırıcı etkisi: Çöven bitkisi, içerdiği maddeler sayesinde sinirleri yatıştırıcı etkisi olduğuna inanılan bir bitkidir. Gerginlik, stres ve kaygı gibi durumların hafifletilmesine yardımcı olabilir.
• Cilt sağlığını destekleme: Çöven bitkisi, cilt sağlığını destekleyici özelliklere sahiptir. Antioksidan özellikleri sayesinde cildi serbest radikallere karşı koruyabilir ve ciltteki tahrişleri hafifletebilir.
• Öksürük kesici etkisi: Çöven bitkisi, öksürük kesici özelliklere sahiptir. Özellikle boğazda tahrişe bağlı olarak ortaya çıkan öksürükleri hafifletebilir.

Bu faydaların yanı sıra çöven bitkisi, antioksidan, antiseptik ve idrar söktürücü etkilere de sahip olabilir. Ancak, herhangi bir bitki veya bitkisel ürünü kullanmadan önce bir uzmana danışmanız önemlidir.

Kökünde yer alan saponin maddesinden dolayı leke çıkarıcı ve temizleyici özelliği bulunmaktadır.

Türkiye’de 50’ye yakın türü bulunmaktadır.

Çöven Kreması nasıl yapılır ?

Kerebiç tatlısının üzerine bu krema, kerebiç kreması veya kerebiç köpüğü olarak da bilinir.

Malzemeler:
2 adet çöven otu kökü
5 su bardağı pudra şekeri veya toz şeker
4 su bardağı su

Çöven otu yıkanıp tencereye alınır ve 4 bardak su eklenerek bir gece suda bekletilir. Sabah olunca ot 2 saat kaynatılır. Eğer suyu azalırsa; kaynarken 1-1,5 su bardağı su ilave edilebilir.

Kaynayan ot süzülür ve daha sıcak iken şeker ilave edilir ve karıştırılmaya devam edilir. Biraz ılıyınca mikser yardımı ile çırpma işlemi başlar. Kıvam iyice sertleştiğinde kerebiç kreması hazır olmuştur. Çırpma işlemi biraz uzun sürebiliyor. ( 45 dakika – 1 saat kadar çırpılır ara ara mikser durdurulabilir. )